Samsun şehri ihtişamlı bir tarihe sahiptir. Milattan önceki yüzyıllara dayanan bir geçmişi vardır. Bununla birlikte Kurtuluş Mücadelesi’nin ilk adımlarının atıldığı şehir olarak da tarihin izlerini sokaklarında taşıyor. Dolayısıyla Samsun’da yapacağınız tarihi bir yolculuk sizleri adeta geçmişi götürüyor. İşte Samsun’da gezilecek tarihi yerler:
- Müzeler
- Asarkale Kral Kaya Mezarlıkları
- Tarihi Çarşamba Köprüsü
- Onur Anıtı
- Amisos Mezarları
- Tütün İskelesi
- Göğceli Camii – Ahşap Çivisiz Camii
- Müzeler
Kültür turizminin önemli yapı taşları olan müzeler sayesinde hem şehri tanıyor hem de tarihe bir yolculuk yapıyoruz. Samsun’un M.Ö yüzyıllardan Kurtuluş Mücadelesi dönemlerine kadar birçok tarihi arka planı vardır. Samsun Atatürk’ün şehri olarak da dillere düşmüştür. Tarihi yerler ve tarihi olaylarla ilgili olarak zengin bir geçmişe sahip olan Samsun’da toplam 19 adet müze bulunur. Samsun’da bulunan müzelerden bazıları şunlardır:
- Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi
- Gazi Müzesi
- Samsun Kent Müzesi
- Havza Atatürk Evi
- Tekkeköy Atatürk Evi
- Bandırma Vapuru ve Millî Mücadele Parkı Açık Hava Müzesi
Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi: Samsun’da yer alan en önemli müzelerden biri olan Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, antik dönemden günümüze kadar olan Samsun ve çevresinin tarihini sergilemektedir. Müzede, Hitit, Urartu, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait eserlerin yanı sıra, bölgedeki Türkmen kültürüne ait objeler de yer almaktadır.
Gazi Müzesi: Şehir merkezinde bulunan Gazi Müzesi Atatürk’ün Samsun’a geldiği zaman yerleştiği Mıntıka Palas’ın restore edilerek müze haline getirilmesiyle halkın ziyaretine açılmıştır. Müze, Samsun’da 19 Mayıs 1919’da Türkiye’nin bağımsızlık mücadelesinin başlangıcını simgeleyen Atatürk’ün ilk adımını temsil etmektedir. Müzede, Atatürk’ün Samsun’a gelişi, Kurtuluş Savaşı’nın başlaması ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile ilgili tarihi olayların belgeleri, fotoğrafları ve diğer tarihi eserleri sergilenmektedir.
Samsun Kent Müzesi: Samsun Kent Müzesi Samsun şehir merkezinde bulunan müzelerden bir tanesidir. “Her Kente Kent Müzesi” projesi kapsamında yapılmıştır. Samsun Kent Müzesi, eski Demiryolu Lokali olarak kullanılan TCDD binasının restore edilmesiyle müze haline getirilmiştir.
Havza Atatürk Evi: Mustafa Kemal Atatürk Samsun’a ilk ziyaretinden sonra kaldığı otel 1994 yılında müzeye çevrilmiştir. Müze içerisinde çalışma odası, yatak odası, Havza odası ve diğer oda ve salonlar bulunmaktadır. Birinci katta bulunan Havza odasında Atatürk’ün el yazısı ve imzası bulunan belge ve Havza konulu küçük bir fotoğraf sergisi vardır. Çalışma odasında ise telgraf maniplesi sergilenir. Bu cihaz, Mustafa Kemal Paşa’nın başta Havza Genelgeleri olmak üzere Havza’da yaptığı yazışmaları arkadaşlarına, ordu komutanlarına, Valilere ve ilgili diğer kimselere ilettiği ilk haberleşme aygıtıdır. Türkiye Cumhuriyeti için yaptırılmış olan ilk Cumhurbaşkanlığı forsu da çalışma odasında sergilenen eserler arasında yer almaktadır.
Tekkeköy Atatürk Evi: Samsun’un Tekkeköy ilçesinde bulunan Tekkeköy Atatürk Evi, 25 Haziran 2006 tarihinde müze olarak halka açılmıştır. Atatürk’ün Selanik’te doğduğu evin birebir aynısını tasarlanarak inşa edilmiş ve iç dekorasyonu da buna uygun olarak dizayn edilmiştir.
Bandırma Vapuru ve Millî Mücadele Parkı Açık Hava Müzesi: Şehir merkezinde bulunan ve yeşilin mavi ile buluştuğu bir noktada yer alan Bandırma Vapuru ve Millî Mücadele Parkı Açık Hava Müzesini mutlaka gezmelisiniz. Samsun halkı için önemli bir yere sahip olan Bandırma Vapurunun, birebir aynısı tasarlanarak yapılan bu gemi müzesinde Kurtuluş Mücadelesine dair izleri görebilirsiniz. Bandırma vapuru içerisinde balmumu heykelleri ve Kurtuluş Savaşı’na dair fotoğraflar, belgeler ve objeler sergilenmektedir. Bununla birlikte Millî Mücadele Parkı Açık Hava Müzesinde Samsun’da hayatını kaybeden 1200 şehit için yapılan Şehitler Yazısı, Millî Mücadele’yi anlatan on adet bronz rölfey, 7 figürlü Milli Kurtuluş Anıtı, İstiklal Mücadele’sinde kullanılan top, tüfek, torpido, denizaltı mayınları, uçak savar gibi savaş malzemeleri sergilenmektedir.
- Asarkale Kral Kaya Mezarları
Asarkale Kral Kaya Mezarları Samsun’un Bafra ilçesinde yer alır. Helenistik çağda inşa edilen bu mezarlar, Roma, Bizans ve Osmanlı döneminde ise yeniden restore edilmiştir. Asarkale Kral Kaya Mezarları, 2 bin 300 yıllık Paflagonya dönemine ait kayaların oyulması ile yapılan mezarlardır. Bu özellikleri ile fazlasıyla dikkat çeken bu mezarlardan biri Asakale’nin kuzeyinde bulunan dik yamaç üzerindedir. Pontos-Paphlagonia kaya mezarlıkları örneklerinden biri olan bu mezarın üçgen alınlığı, beş sütunlu fasadı vardır. Diğer bir mezar ise Kızılırmak’ın doğu kıyısında bulunan dik kayalık üzerindedir ve bu mezarın da üçgen alnı ve dört sütunu vardır. Asakale’nin güneyinde bulunan kayalıkların üzerinde bulunur bir mezar daha vardır. Toplamda üç adet Kral mezarı bulunmaktadır.
Dev bir kayanın üzerine oturtulmuş bir yapı olan Asarkale’nin gizli geçitlerinde bulunan merdivenlerle yukarı doğru bir yol çıkar. Ancak bu merdivenler çok tehlikeli olduğu için yanında yeterli ekipman bulunmayan hiç kimsenin buraya çıkması tavsiye edilmez.
- Tarihi Çarşamba Köprüsü
Yeşilırmak Köprüsü olarak da bilinen Tarihi Çarşamba Köprüsü, Çarşamba ilçesinin iki yakasına birbirine bağlamak için inşa edilmiştir. Bu köprü inşa edilmeden önce insanlar ırmaktan karşıya kayıklarla geçiyorlardı. Ancak değişen hava koşulları ile suyun yükselmesi ya da alçalması durumu can güvenliğini tehlikeye atıyordu. Bu durumu çözmek adına ilk başta tahta bir köprü inşa ediliyor ancak tahtalar dayanıksız olduğu için yıkılıyor. Bunu da Mustafa Kemal Atatürk’ün onayı ile gerçekleştiriyorlar. Sonradan inşa edilen Çarşamba köprüsü Türkiye’nin en uzun köprüsü oluyor. O dönemlerde kullanılan teknik ve ekipman ile böylesine bir köprü yapılması herkes tarafından takdir topluyor. Bu yüzden başta çevre iller olmak üzere ülkenin her bir yanından bu köprüyü görmek için insanlar Samsun’u ziyarete geliyor. Sizin de yolunuz Samsun’un Çarşamba ilçesine düşerse bu tarihi köprüyü mutlaka ziyaret edin.
- Onur Anıtı
Samsun şehrinin simgesi olan Onur Anıtı, Samsun’un İlkadım ilçesinde bulunan Atatürk Parkı içerisindedir. 1927 yılında dönemin valisi Kazım Paşa tarafından Mustafa Kemal’e ithafen bir anıt dikilmesini istemiştir. Avusturalyalı heykeltıraş Heinrich Krippel tarafından yapılan Onur Anıtı’nın yapımına 1927 yılında başlanmış ve 1931 yılında bitmiştir. 29 Ekim 1931 yılında dikilen anıtın açılışı ise 15 Ocak 1932 yılında Cumhuriyet tarihinin on üçüncü anıtı olarak yapılmıştır. Açılış törenin de askeri bando, askeri kıta, şehirde görevli kolluk kuvvetleri, dernek ve resmî kurumlar, siyasetçiler, yerel halk ve çevre illerinden gelen ziyaretçiler açılışta yer almıştır. İstiklal Marşı’nın okunmasının ardından Mustafa Kemal Atatürk’ün gönderdiği şu telgraf okunmuştur:
“Salim Bey, Samsun Valisi
Muhterem Samsun halkının şahsıma karşı besledikleri asil duyguların kıymetli bir tezahürünü bildiren telgrafınızdan pek mütehassıs oldum. Teşekkür, muhabbet ve selamlarımın halka arzını rica ederim.
Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal”
Tunçtan yapılan bu heykel Atatürk heykelleri arasında en ihtişamlı olanlardan biridir. Heykel Mustafa Kemal Paşa şaha kalmış atın üzerinde mareşal üniforması ile savaş komuta eder halde durmaktadır. Üst vücudu sol tarafa dönüktür. Ancak yüzü sağ tarafa bakmaktadır. Bununla birlikte Mustafa Kemal sol eliyle atın dizginlerini tutarken sağ eliyle kılıcını çekmek üzere kılıcın kabzasını kavramıştır. Şaha kalkmış olan atın hareketi ileriye doğru hırsla gitmeyi ve kahramanlığı simgeler. Atatürk’ün atın dizginlerini tutması halkın bağımsızlık için sabırsızlanan halkı sağduyuya çağırmaya ve dizginlere hakim oluşu da onun gücünü ve becerisini yansıtmaktadır. Heykeltıraş Krippel açılışta şu sözleri söylemiştir: “Gururlu bir şekilde batıya ve çok uzaklara dikilen bakışları azim dolu gözleriyle, şahlanan atın üzerinde Gazi Mustafa Kemal dimdik bir şekilde oturuyor. Bu oturuşta korkusuzluk, kolun kılıca uzanışında ise Türklüğün gücü vardır.”
- Amisos Mezarları
Samsun Amisos Tepesinde bulunan Amisos Mezarları, Pontus Krallığının üst düzey yönetici kişilerinin ve ailelerine aittir. Bununla birlikte Helenistik döneme ait izlerde bu mezarlarda bulunur. Toplam beş adet mezar vardır. Bu mezarlardan ikisinin boş olduğu görülmüştür. Dolu olan diğer üç mezardan birisinde erkek diğer ikisinde ise kadın iskeletleri bulunmuştur. Bu mezar odalarında yapılan kazılarda Amisos Hazinesi adı verilen birçok gömüt bulunmuş ve bu gömütler Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergilenmeye başlamıştır.
- Tütün İskelesi
Tütün iskelesi Mustafa Kemal Atatürk’ün on dokuz Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a ilk adımını attığı iskeledir. Reji iskelesi olarak da bilinen Tütün İskelesinin sembolik olarak anlamı ve önemi çok büyüktür. Günümüzde tütün iskelesinde Atatürk’ün ve silah arkadaşlarının Samsun’a ilk adımını temsil eden balmumu heykelleri bulunur. İskelenin devamında ilerleyen yolun adı da Kurtuluş Yoludur. Tütün iskelesi Samsun’da görülmesi gereken tarihi yerlerden biridir.
- Göğceli Camii – Ahşap Çivisiz Camii
Göğceli Camii Samsun’un Çarşamba ilçesinde bulunan Göğceli mezarlığı içerisinde yer alır. 1206 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı birinci Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde inşa edilmiştir. İnşasında tek bir çivi bile çakılmadan yığma tekniği ile inşa edilen ahşap camiinin yapısı ilk günkü tasarımı hala korumaktadır. Göğceli Camii 1986 yılında taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir. Camii içerisinde kalem işi ve renkli boyama şeklinde bitkisel formlar kullanılarak süslemeler yapılmıştır. Neredeyse her tahtada farklı bir motif vardır. Rumiler, stilize parmetler, C ve S kıvrımlı dallar ve çiçekler dikkat çeken süslemelere sahiptir. Bununla birlikte mertekler üzerine yılanvari kıvrımlı dallar ve baklava dilimini andıran şekillerle motifler çizilmiştir.
